انواع صورت های مالی حسابداری

صورت مالی

منظور از صورت مالی، اسنادی هستند که تمامی اطلاعات مالی راجع به فعالیت های گوناگون شرکت در آنها به ثبت می رسد. در واقع شرکت ها با جمع آوری این اسناد، عملکرد مالی، وضعیت مالی و حتی انعطاف پذیری مالی شرکت را در دوره های مشخص زمانی، مورد بررسی قرار خواهند داد. مدیران و دیگر ذینفعان شرکت ها، می توانند با استفاده از این اسناد وضعیت مالی شرکت را رصد کنند.

حتی آنها با بررسی صورت های مالی حسابداری، می توانند اقدام به مقایسه وضعیت سابق شرکت با وضعیت کنونی آن نمایند. صورت های مالی گزارشات سالانه و فصلی هستند که در اختیار سرمایه گذاران و مدیران قرار می گیرند. دیگر اطلاعات مالی این شرکت ها را نیز می توان در قالب گزارشات ماهانه از سایت کدال دریافت نمود.

هدف از تهیه صورت مالی

اصلی ترین هدف تهیه صورت های مالی حسابداری، تنظیم صورت های مالی پنهان و ارائه اطلاعاتی در خصوص وضعیت و عملکرد مالی شرکت است. دقیقا به همین دلیل، این گزارشات و اسناد باید به صورت کاربردی و شفاف مورد بازبینی و بررسی قرار گیرند. مدیران شرکت ها با استفاده از این اطلاعات جمع آوری شده، می توانند برای واحد تجاری خود برنامه ریزی مناسبی انجام دهند.

آنها همچنین می توانند مطابق با این اسناد و اطلاعات شرایط مختلف آینده شرکت را نیز تحت کنترل خود درآورند. از سوی دیگر، اعتباردهندگان هم با بررسی این صورت های مالی می توانند در خصوص اعطای تسهیلات به شرکت، تصمیم بهتری اتخاذ نمایند. هدف دیگری هم که باید برای تهیه این نوع اطلاعات بیان کنیم، تحقیق شفاف در خصوص عملکرد شرکت و ارائه آن به سرمایه گذاران و تحلیلگران بازار است.

اجزای صورت مالی

صورت های مالی که با عنوان صورت های مالی اساسی هم شناخته می شوند، دارای 4 نوع هستند که باید آنها را چنین بیان کنیم:

• ترازنامه: نشان دهنده وضعیت مالی یک واحد تجاری در یک دوره زمانی مشخص است. به ترازنامه وضعیت مالی هم اطلاق می گردد و خود شامل سه بخش دارایی، سرمایه و بدهی است. با بررسی ترازنامه شرکت ها، می توانیم میزان دارایی، بدهی و سرمایه شرکت را تعیین کنیم. لازم است در صورت ترازنامه، جمع دارایی ها برابر با جمع حقوق صاحبان سرمایه و بدهی ها باشد.
• صورت مالی جریان وجوه نقد: نوع دیگری از نمونه صورت های مالی حسابداری، جریان وجوه نقد است. این گزارش، نشان دهنده ورود و خروج جریان وجه نقد واحد تجاری یا شرکت است. جریاناتی که توسط سرمایه گذاری، انجام فعالیت های تامین مالی و عملیاتی در یک دوره زمانی مشخص، رخ می دهند. در این بخش تمامی فعل و انفعالاتی که مربوط به وجه نقد می شوند و با فعالیت اصلی شرکت در ارتباط هستند، مورد بررسی قرار گرفته و ثبت می گردند. می توان این اطلاعات را در بخش ورود و خروج مبالغی که صرف شده اند به صورت دقیق و شفاف مشاهده کرد.
• صورت مالی سود و زیان شرکت: از دیگر اجزای صورت های مالی، باید به صورت سود و زیان اشاره کنیم. در اصل این گزارش، بیان کننده میزان سود و زیان یک واحد تجاری در مدت زمان مشخص است. می توان با استفاده از این صورت، دریافت که واحد تجاری در مسیر سوددهی است یا خیر. اگر در مسیر سوددهی نباشد، باید سرمایه گذاران استراتژی های مالی جدیدی برای واحد تجاری تعیین کنند. بررسی این گزارش به مدیران کمک خواهد کرد که تصمیمات مالی بهتر و قوی تری بگیرند. همچنین در برنامه های آینده شرکت، بیشتر به دنبال رفع موانع درآمدزایی و افزایش سوددهی باشند.
• گزارش سود و زیان جامع: همانطور که پیش از این بیان نمودیم، تمامی هزینه ها و درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی واحد تجاری، در صورت مالی سود و زیان وارد می شوند. در این میان اما، برخی از هزینه ها و درآمدها وجود دارند که نمی توانیم آنها را به عنوان سود و زیان در گزارش بیاوریم. مثلا نمی توانیم برداشت سهامداران یا توزیع نمودن سودی که میان سهامداران تقسیم می شود را به عنوان هزینه های شرکت بیان کنیم. این عملیات نوعی برداشت به حساب می آید، اما تنها مربوط به شرکت و سرمایه گذاران آن است. چنین اطلاعاتی را باید در گزارش سود و زیان جامع بیان نماییم.

محدودیت‌ های صورت مالی حسابداری

با وجود آنکه می توانیم از طریق تجزیه و تحلیل کردن گزارشات مالی واحد تجاری، وضعیت آن را بررسی کنیم، اما تجزیه و تحلیل کردن این گزارشات با برخی محدودیت ها همراه است. این محدودیت ها را باید چنین بیان نماییم:

• داده های تاریخی: صورت های مالی حسابداری بسته به داده ها و اطلاعات گذشته تهیه می شوند. از این رو تغییراتی که در تورم و قیمت ها ایجاد می شود، مخصوصا در ترازنامه، مورد توجه قرار نمی گیرند.
• عدم وجود معیار مناسب برای مقایسه: شرکت ها برای تهیه صورت مالی باید از معیار و استاندارد مشخصی استفاده کنند که بتوانند بسته به آن در خصوص وضعیت شرکت به نتیجه مورد نظر دست یابند. از این رو هر شرکت ممکن است معیار خاص خود را برای این مسئله داشته باشد که با شرکت دیگر متفاوت است.
• تغییر موقعیت شرکت: از دیگر محدودیت های صورت مالی حسابداری، تغییر موقعیت شرکت است. این مسئله می تواند منجر به ایجاد تغییر موقتی در نسبت های محاسبه شده شرکت گردیده و آن را خوب یا بد جلوه دهد.
• حساب آرایی: شرکت ها می توانند بسته به روش های مختلف قانونی یا غیرقانونی اقدام به ارائه صورت های مالی خود نمایند. البته اصولا حسابرسان از روش های غیرقانونی استفاده نمی کنند؛ اما با این حال نمی توان تنها به صورت های مالی برای تحلیل عملکرد شرکت اتکا کرد.
• برآوردها: برخی از اطلاعات ثبت شده در صورت مالی ممکن است بسته به برداشت ذهنی فرد و قضاوت انجام شده باشد. هر چه این برآوردها نادرست تر باشند، صورت های مالی را بیشتر متاثر می سازند.
• نامفهوم بودن نسبت خوب یا بد: این که یک صورت و گزارش مالی خوب است یا بد، به راحتی قابل تشخیص نیست. این مسئله نیز از دیگر محدودیت های گزارش مالی به شمار می رود.
• عدم انعکاس اطلاعات غیر مالی: از آنجایی که تمامی اطلاعات وضعیت شرکت در صورت های مالی بیان نمی شوند، ممکن است برای حسابداران مشکلاتی را ایجاد کنند. اطلاعاتی همچون تنوع محصولات، وفاداری مشتریان، پیشرفت های علمی و … .
• چرخه عمر شرکت: از آنجایی که گردش موجودی، سودآوری و نقدینگی شرکت ها در طول چرخه عملیاتی متغیر است، باید در زمان تهیه صورت های مالی به این مسئله بسیار توجه نمود.
• روابط ریاضی و خواص کسرها: از دیگر محدودیت های صورت مالی حسابداری، رابطه کسرها و ریاضی است. نسبت های مالی همگی کسر هستند و تنها یک تغییر کوچک در صورت یا مخرج کسر، می تواند بر روی نسبت به دست آمده تاثیر بگذارد. از این رو باید با دقت این نسبت ها را به دست آورد.
• استانداردهای مقایسه ای: در نهایت نیز باید به مسئله استانداردهای مقایسه ای در صورت مالی اشاره کنیم، که در اصل به نسبت های مالی معنا و مفهوم می بخشند. اصولا حسابداران نسبت های شرکت را با نسبت های متوسط صنایع یا دیگر شرکت های رقیب مقایسه می نمایند. با این حال دسترسی به این نسبت ها کار ساده ای نیست و بهتر است از موارد دیگری استفاده شود.

تجزیه و تحلیل صورت های مالی

تجزیه و تحلیل کردن صورت مالی یک واحد تجاری، امکان ارزیابی عملکرد و پیش بینی وضعیت آینده شرکت را میسر می سازد. برخی از تحلیلگران بر این عقیده هستند که می توان با تجزیه و تحلیل افقی و عمودی صورت های مالی، یک روند ملموسی از وضعیت شرکت را مورد بررسی قرار داد.

از سوی دیگر، برخی معتقد هستند که می توان با ارزیابی نمودن صورت های مالی، وضعیت شرکت را در کوتاه مدت و بلند مدت مورد بررسی قرار داد. سپس مطابق با بررسی های انجام شده، یک تصمیم گیری درست برای بهبود وضعیت شرکت گرفت. در کل باید بیان کنیم که تجزیه و تحلیل نمودن صورت های مالی، منجر به شناخت عمیق تر و ارزیابی دقیق تر وضعیت و عملکرد شرکت می گردد.

افشای اطلاعات صورت های مالی

در حالت کلی تمامی اطلاعات ثبت شده در صورت مالی، باید ابتدا برای سرمایه گذاران و اعتباردهندگان و سپس برای مشتریان عمده، کارکنان، نهادهای دولتی و جامعه افشا شوند. البته این که چه زمانی این اطلاعات باید منتشر شوند، مسئله مهمی است که باید به آن توجه نمود. در این میان نیز، حسابداران باید به تمامی اطلاعات صورت های مالی دسترسی داشته باشند تا بتوانند فرایند محاسبه عملکرد شرکت را به درستی انجام دهند.

اطلاعاتی که باید منتشر شوند را می توانیم مشمول بحث های مدیریت، یادداشت های پیوست صورت های مالی، تجزیه و تحلیل صورت های مالی و صورت حساب های مکمل بدانیم. البته اطلاعات منتشر شده در صورت های مالی باید قابل درک و واضح باشند. به گونه ای که خوانندگان بتوانند با مطالعه این صورت های مالی، به یک دریافت دقیق از عملکرد شرکت دست یابند.

نکات مهم صورت های مالی

در خصوص صورت های مالی حسابداری، باید برخی نکات مهم را مورد توجه قرار داد. اولین مسئله، ساده و مختصر بودن اطلاعاتی است که در این گزارشات درج می شوند. دومین مسئله، میزان اهمیت اطلاعات منتشر شده در صورت های مالی است. این اطلاعات باید در انواع صورت های مالی، با چنان اهمیتی منتشر شوند، که خوانندگان بعد از بررسی این گزارشات، بتوانند بهتر تصمیم گیری کنند.

نکته مهم دیگر در تدوین صورت مالی شرکت ها، اصلی به نام اصل محافظه کاری است. این اصل حتما باید رعایت گردد. مطابق با اصل محافظه کاری، صورت های مالی باید به گونه ای تهیه شوند که در آن نه بیش از حد به رویدادهای مالی شرکت پرداخته شده باشد و نه وضعیت مالی شرکت را خوشبینانه نشان دهد. باید در زمان تنظیم صورت های مالی به تمامی این نکات با دقت توجه نمود و وضعیت مالی شرکت را با اطلاعات دقیق و تاثیرگذار برای خوانندگان افشا کرد.

سخن پایانی

مسلما تهیه صورت مالی به عنوان گزارش حائز اهمیت برای شرکت ها، باید طبق اصول و استانداردهای حسابداری انجام شود. این گزارش باید دقیق و شفاف بوده و بتواند اطلاعات لازم را در خصوص وضعیت مالی شرکت در اختیار خوانندگان قرار دهد. از آنجایی که صورت های مالی مهمترین اطلاعات برای تصمیم گیری بهتر سرمایه گذاران و خوانندگان به شمار می روند، باید با نهایت دقت تهیه شوند.