مفروضات حسابداری (Accounting Assumptions)


پایه‌های اصول پذیرفته شده حسابداری بر پنج فرض محیطی زیر استوار است. مفروضات فوق در قالب مبانی نظری استانداردهای حسابداری ایران و براساس شرایط اقتصادی و مناسبات حقوقی کشور به‌عنوان مفروضات حسابداری (بدون ­قید محیطی) برشمرده شده‌اند:

  1. فرض تفکیک شخصیت (Separate Entity Assumption): فرض تفکیک شخصیت یکی از اساسی‌ترین مفروضات حسابداری می‌باشد. زیرا این فرض به هر واحد اقتصادی (اعم از اینکه دارای شخصیت حقوقی یا فاقد آن باشد) به عنوان یک واحد مستقل از مالک یا مالکان آن و نیز جدا از موسسات دیگر نگاه می­کند. با این فرض هر مؤسسه یک شخصیت حقوقی مستقل فرض شده که می‌تواند دارایی تحصیل نموده، بدهی و هزینه تعهد و درآمد نیز تحصیل نماید. بر مبنای این فرض، مطالبات و دیون شخصی صاحبان واحد تجاری به اشخاص ثالث، جزء منابع تعهدات واحد تجاری محسوب نمی‌گردد اگر چه در شرکت‌های تضامنی و مؤسسات انفرادی با اینکه شخصیت شرکت یا مؤسسه، مستقل از شخصیت مالک یا مالکان آن می‌باشد اما از نظر قانونی این تفکیک وجود ندارد و بستانکاران این گونه مؤسسات می‌توانند طلب خود را از داراییهای مؤسسه یا اموال شخصی صاحبان سرمایه وصول نمایند.
  2. فرض تداوم فعالیت (Continuity Assumption): در حسابداری فرض بر این است که یک واحد اقتصادی برای یک مدت طولانی و قابل پیش بینی به فعالیت خود ادامه می‌دهد؛ بر اساس این فرض دارایی ها و بدهی‌ها به جاری و بلند مدت تقسیم میشود و فرآیند اندازه گیری در حسابداری از قبیل ثبت دارایی ها به بهای تمام شده به جای ارزش جاری متاثر از فرض تداوم فعالیت می باشد.
  3. فرض دوره مالی (Time Period Assumption): نتایج واقعی عملیات یک واحد تجاری را تنها در زمان تصفیه، یعنی خاتمه عملیات آن می‌توان تعیین کرد. از طرف دیگر، بستانکاران، اعتبار دهندگان و اشخاص ذینفع نمی‌توانند تا تاریخ انحلال، از نتایج آن بی خبر باشند. از این رو عمر واحد تجاری به دوره‌های زمانی مساوی تقسیم می‌شود که هر دوره را اصطلاحا (دوره حسابداری) گویند. دوره مالی ممکن است سه ماهه، شش ماهه یا یکساله باشد. هر دوره مالی را که دوازده ماه طول بکشد اصطلاحا سال مالی گویند.
  4. فرض واحد اندازه گیری (Unit of Measure): برای اندازه گیری هر ویژگی یا کیفیت، در نگاه اول به یک مقیاس اندازه گیری نیاز می‌باشد. مثلا واحد اندازه گیری طول متر، وزن کیلو گرم، انسان نفر، زلزله ریشتر و ... می‌باشد. در حسابداری نیز «پول» به عنوان واحد اندازه گیری مبادلات فرض شده است. کلیه مبادلاتی که توسط حسابداران در دفاتر یا صورت‌های مالی منعکس می‌گردد، معرف حجم و یا مقدار نمی‌باشد بلکه تنها بهای آنها را نشان می‌دهند. به طور کلی وقایعی که با پول اندازه گیری نمی‌شوند و فاقد جنبه مالی می‌باشند در دفاتر و صورتحساب ها منعکس نمی‌گردند. مثلا روحیه کارکنان، کارایی مدیریت، رقابت های بازار و ... در صورت های مالی منعکس نمی‌گردند.
  5. فرض تعهدی (Accrual Assumption): این فرض بر تحقق درآمد، تحمل هزینه و تطابق دقیق هزینه ها با درآمدهای شناسایی شده، تاکید دارد. بر اساس فرض تعهدی تمامی هزینه‌ها و درآمدها به‌محض شناسایی و تحقق و بدون توجه به زمان وصول آن‌ها باید ثبت شوند.

شما، با آموزش های پارسا حساب ایرانیان، می توانید با مفاهیم و مبانی عمیق تری از دانش و حرفه حسابداری آشنا شوید.

اصول حسابداری (Accounting Principles)


علاوه بر مفروضات محیطی در حسابداری، برای ثبت و گزارشگری مالی، به رهنمودها و دستورالعمل‌های روشن تر و مشخص تری نیز نیاز می‌باشد، این دستورالعمل‌ها که به اصول حسابداری موسوم می‌باشند در مقایسه با مفروضات حسابداری، بیشتر جنبه اجرایی و کاربردی دارند. چهارچوب اولیه و زیربنایی حسابداری ابتدا به وسیله مفروضات شکل می‌گیرد و سپس بوسیله اصول حسابداری عملی می‌گردد. در اینجا چهار اصل مهم مورد بحث قرار می‌گیرد:

  1. اصل تحقق درآمد (Revenue-Recognition Principle): اصل تحقق درآمد، زمان شناسایی درآمد و ثبت آن در حساب ها و صورت های مالی را تعیین می نماید. طبق این اصل، درآمد زمانی شناسایی می‌گردد که دو شرط زیر برقرار باشد؛ الف) مبادله یا داد و ستدی صورت گرفته باشد و ب) فرایند کسب سود (The Earning Process) کامل شده باشد. تکمیل فرایند کسب سود شامل تکمیل فروش یا انجام خدمت، انتقال مالکیت از فروشنده به خریدار، دریافت وجه نقد یا اطمینان از دریافت وجه نقد در آینده است. طبق اصل تحقق درآمد، درآمد ناشی از فروش کالا باید در زمان فروش و مطابق « روش فروش» شناسایی گردد. زیرا در تاریخ فروش، فرایند کسب سود، کامل می‌گردد. طبق اصل تحقق درآمد، درآمد ناشی از خدمات بر اساس میزان انجام خدمات شناسایی می‌گردد. زیرا میزان انجام خدمات، مبنایی جهت تشخیص تکمیل فرایند کسب سود است. مطابق اصل تحقق درآمد، مبالغ پیش دریافت مشتریان نباید به عنوان درآمد دوره محسوب گردد. زیرا فرایند کسب سود در مورد این مبادله هنوز تکمیل نشده است.
  2. اصل بهای تمام شده (Cost Principle): طبق اصل بهای تمام شده، مبادلات حسابداری در تاریخ وقوع به بهای تمام شده در دفاتر ثبت می‌گردند. منظور از بهای تمام شده هر دارایی، ارزش مبادله‌ای نقدی آن در تاریخ تحصیل است. پرداخت‌های اضافی به علت خریدهای نسیه و مدت دار جزء بهای تمام شده دارایی محسوب نمی‌ گردند. به مرور زمان که ارزش داراییها تغییر می‌کند، این تغییر ارزش، در بهای ثبت شده دارایی بی اثر می‌ باشد. بهای تمام شده که گاهی «بهای تمام شده تاریخی» نیز نامیده می‌شود دو نارسایی دارد: الف) تغییرات ارزش داراییها در طول سالهای متمادی در نظر گرفته نمی‌شود؛ ب) چون دارایی ها در طول سال های متفاوت خریداری می‌ گردند و مقیاس اندازه گیری بهای این دارایی ها پول می‌ باشد و از طرف دیگر، ارزش پول دائماً یکسان نمی ‌باشد، لذا به دلیل اختلاف در مقیاس اندازه گیری، جمع کردن یک دسته از دارایی هایی که در طول سال های متفاوت خریداری شده اند، خالی از اشکال نمی‌ باشد. اما با وجود همه نارسایی‌های فوق، به دلایل زیر، هنوز بهای تمام شده تاریخی مبنای ثبت و گزارشگری قرار می‌گیرد: الف) بهای تمام شده، بر تخمین و ارزیابی مبتنی نبوده بلکه واقعی، قابل اندازه گیری و قابل اتکاء است؛ ب) بهای تمام شده تاریخی در زمان تحصیل، نشان دهنده ارزش متعارف دارایی در آن تاریخ است؛ ج) بهای تمام شده تاریخی، قابل رسیدگی و رد یابی است.
  3. اصل افشاء کامل (Full Disclosure Principle): اصل افشاء ایجاب می‌کند که کلیه رویدادها و وقایع مالی با اهمیت مربوط به واحد تجاری به طور مناسب و کامل افشاء گردد. این اصل که بر کلیه جوانب گزارشگری مالی تأثیر دارد، واحد تجاری را ملزم به تهیه اطلاعات مورد نیاز برای بستانکاران و اعتبار دهندگان می نماید. این اطلاعات می‌تواند در متن صورتهای مالی یا در یاداشت‌های همراه این صورتها، افشاء گردند.
  4. اصل تطابق (Matching Principle): بر اساس اصل تطابق، هزینه‌های انجام شده جهت ایجاد درآمد، باید به حساب دوره‌ای که درآمد در آن تحصیل گردیده منظور گردد. به عبارت دیگر سود هر دوره تفاوت بین درآمدهای تحصیل شده و هزینه‌های تحمل شده برای کسب درآمد همان دوره می‌باشد. مطابق این اصل، بسیاری از هزینه‌های انجام شده در دوره جاری، به دلیل داشتن منافع آتی به عنوان دارایی در دفاتر و صورت های مالی ثبت و گزارش می‌شوند.

اگر می خواهید مطالب بیشتری را درباره اصول دانش حسابداری فرا بگیرید، با آموزش های پارسا حساب ایرانیان همراه شوید.

میثاق ­های (اصول محدود کننده) حسابداری (Accounting Conventions)

  1. فزونی منافع بر مخارج (Cost-benefit Constraint): تهیه اطلاعات حسابداری باید توجیه اقتصادی داشته باشد.
  2. اهمیت (Materiality): واحدهای اقتصادی مجازند در خصوص اقلامی که با توجه به وضعیت, محیط و عملکرد واحد از جهت ارزش, ناچیز و کم اهمیت می باشند از بکار گرفتن روشهای صحیح تئوریک اجتناب نموده و به جای آن از روشهایی استفاده کنند که کم هزینه تر, عملی تر و راحت تر باشد.
  3. خصوصیات صنعت (Industry Peculiarities): در صنایع مختلف با توجه به ویژگی ها و خصوصیات خاص آن صنعت می توان اقدام به تعدیل و با اصلاح روش های حسابداری نموده و یا از روش های جدیدی استفاده کرد به شرط آنکه اثبات گردد روشهای اصلاح شده و یا جدید اطلاعات سودمندتری نسبت به روش های پذیرفته شده حسابداری ارائه نموده و یا جهت جلوگیری از نتیجه گیری های گمراه کننده، ضروری می باشد.
  4. محافظه ­کاری (Conservatism): واحدهای تجاری نباید از روش هایی استفاده نمایند که آن روش ها درآمدها و دارایی ها را بیش از واقع و هزینه ها و بدهی ها را کمتر از واقع نمایش دهد.

با آموزش های پارسا حساب ایرانیان همراه باشید تا مطالب علمی و عملی بیشتر از دانش و حرفه ی حسابداری را به شما انتقال دهیم.