فرار مالیاتی چیست؟
به هر گونه تلاش قانون و غیرقانونی برای عدم پرداخت یا پرداخت کمتر مالیات گفته می‌شود. معمولا برخی از سازمان‌ها یا کسب‌وکارها با هدف کاهش هزینه‌ها و دور زدن قانون، اقدام به این کار می‌کنند. به طور کلی این مفهوم مجموعه فعالیت‌هایی را دربرمی‌گیرد که مودی برای کاهش یا عدم پرداخت مالیات انجام می‌دهد.
اصطلاح فرار مالیاتی به فعالیت های غیر قانونی به منظور پنهان نگه داشتن درآمد واقعی گفته می شود تا مودی کمتر از میزان واقعی مالیاتش پرداخت کند. اگر به معانی که در فرار مالیاتی آمده است دقت کنیم به دو مفهوم عدم پرداخت و پنهان نگه داشتن درآمد واقعی از سوی مودیان مالیاتی می رسیم یعنی اگر شخصی بخواهد که فرار مالیاتی داشته باشد این دو مقوله را انجام داده است. همه ما می دانیم که نقش درآمدهای مالیاتی برای موفقیت اقتصادی در یک جامعه چقدر پر رنگ است پس باید با مقوله فرار مالیاتی جنگید البته نه جنگ در میدان نبرد بلکه از طریق قانون و راهکارهای قانونی تا بدین وسیله از فرار مالیاتی جلوگیری شود. |
در همین راستا فرار مالیاتی در قانون جدید به عنوان جرم تلقی شده است و با انگاری فرار مالیاتی ،علاوه بر جرائم نقدی و جبران خسارت ، فرار مالیاتی جرم شناخته شده و مواد ۲۷۴ الی ۲۷۹ قانون مالیات های مستقیم به این موضوع اختصاص داده شده است. به عنوان یکی از اصلی ترین الزام های قانونی در جرم انگاری فرار مالیاتی مربوط در مواد ۱۹۹ و ۲۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم به این موضوع اشاره شده است. بر این اساس اشخاص حقیقی یا حقوقی که به هر دلیلی فرار مالیاتی داشته‌اند، مشمول جریمه‌ای معادل ۲۰ درصد مالیات پرداخت نشده می‌شوند. این جرائم برای مودیان دولتی هم صدق میکند.
یکی از دلایل کشیده شدن اشخاص حقیقی و حقوقی به فرارهای مالیاتی، افزایش نرخ‌های مالیاتی است. این موضوع نه در کشور ما، بلکه در کشورهای سراسر جهان هم وجود دارد. افزایش بی‌رویه نرخ مالیات، انگیزه سرمایه‌داران را برای سرمایه‌گذاری کاهش می‌دهد. به همین دلیل دولت‌ها و قانون‌گذاران باید نهایت دقت را در این زمینه به خرج دهند.
اگر می خواهید مطالب بیشتری راجع به مالیات، مفاهیم و مبانی آن بدانید، با آموزش های پارسا حساب ایرانیان همراه شوید. |
انواع فرار مالیاتی
 |
همانطور که گفتیم، فرار مالیاتی به هرگونه اقدام غیرقانونی برای عدم پرداخت مالیات گفته می‌شود. این نوع فرارها توسط مراجع مربوطه مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرند. البته اقدام برای کاهش غیرقانونی مالیات هم نوعی تخلف محسوب می‌شود. به این ترتیب اقدامات متفاوتی مشمول این قانون می‌شوند. این اقدامات عبارتند از:
- عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه مالی برای سه سال متوالی؛
- پنهان کردن درآمد و فعالیت‌های اقتصادی؛
- جلوگیری از دسترسی بازرسان و کارشناسان مالیاتی به اسناد و مدارک مالی؛
- تنظیم نادرست اطلاعات مالی شرکت در اظهارنامه و ترازنامه شرمت؛
- استفاده از کارت بازرگانی اشخاص دیگر برای دور زدن مالیات؛
- تنظیم قراردادهای اقتصادی به نام اشخاص دیگر؛
- ظاهرسازی در نوع کسب و کار برای بهره‌گیری از معافیت‌های مالیاتی؛
موارد ذکر شده برخی از رفتارهای سودجویانه است که متاسفانه افراد یا اقشاری برای شانه خالی کردن از پرداخت مالیات به عنوان وظیفه قانونی به آنها تمسک می جویند که در واقع تمام این افعال و رفتار ناشایست مخالف قانون و حقوق شهروندی بوده و موجبات دلسردی مودیانی را که در موعد مقر با ارائه اطلاعات صحیح اقدام به پرداخت مالیات متعلقه می کنند فراهم می آورند.
تمامی این اقدامات فرار مالیاتی واضح و آشکار محسوب می‌شوند. با این حال ممکن است برخی اشخاص حقیقی یا حقوقی، نادانسته اقدام به انجام این فعالیت‌های غیرقانونی کنند. البته این افراد هم تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند. به همین دلیل و برای جلوگیری از بروز چنین اتفاقاتی، بهتر است حتما با کارشناسان خبره این حوزه در ارتباط باشید.
تاثیرات فرار مالیاتی بر توسعه اقتصادی
فرار مالیاتی یکی از چالش‌های بزرگی است که تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر توسعه اقتصادی یک کشور و اجتماع آن دارد. در ادامه به برخی از تأثیرات مهم اجتناب از پرداخت مالیات بر توسعه اقتصادی پرداخته ایم:
 |
- تأثیرات منفی بر سرمایه‌گذاری: کاهش منابع مالی دولت و تضعیف نظام مالیاتی میتواند باعث کاهش سرمایه‌گذاری‌ها و افت قابل‌توجه در سطح تولید و اشتغال شود.
- آسیب به اعتماد عمومی: فرار مالیاتی میتواند باعث آسیب به اعتماد عمومی به دولت و نظام مالیاتی شود، زیرا مردم احساس می‌کنند که انصاف در اجتناب از پرداخت مالیات وجود ندارد.
- آسیب به رقابت عادلانه: اجتناب از پرداخت مالیات میتواند باعث تضعیف رقابت عادلانه در بازار شود، زیرا افراد یا شرکت‌هایی که مالیات نپرداختند، هزینه‌های تولید و عرضه کالا و خدمات را کاهش می‌دهند و در نتیجه می‌توانند با قیمت‌های پایین‌تر به بازار وارد شوند.
- تبعیض اقتصادی: فرار مالیاتی موجب تبعیض اقتصادی می‌شود، زیرا افراد یا شرکت‌هایی که مالیات نمی‌پردازند، بیشترین منافع را از سیاست‌ها و برنامه‌های دولت بدست می‌آورند و افراد پرداخت‌کننده مالیات کمترین منافع را به‌دست می‌آورند.
- کاهش منابع مالی دولت: فرار مالیاتی باعث کاهش درآمد مالیاتی دولت می‌شود که در نتیجه منابع مالی برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، آموزش، بهداشت و سایر زمینه‌های مورد نیاز توسعه کشور کاهش می‌یابد.
- ناتوانی در ارائه خدمات عمومی: کاهش منابع مالی دولت به دلیل اجتناب از پرداخت مالیات باعث ناتوانی در ارائه خدمات عمومی مؤثر و کیفی می‌شود، که این موضوع میتواند تأثیر منفی بر سلامت، آموزش، حمایت از زنان و کودکان، زیرساخت‌ها و غیره داشته باشد.
- افزایش بدهی‌های دولتی: برای تعویض منابع مالی از دست رفته به دلیل فرار مالیاتی، دولت مجبور به افزایش بدهی‌ها و قرض‌ها می‌شود که این موضوع میتواند منجر به افتراق قیمت و تورم شود.
با توجه به این تأثیرات، مقابله با فرار مالیاتی و تقویت نظام مالیاتی به عنوان یکی از اساسی‌ترین عوامل تأثیرگذار در توسعه اقتصادی و اجتماعی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
جرایم مالیاتی شامل چه مواردی هستند؟
 |
جرایم مالیاتی تنوع بسیار زیادی دارند که برای هر کدام مجازات عدم پرداخت مالیات نیز در نظر گرفته شده است. برخی از جرایم مالیاتی شامل موارد زیر هستند و مصادیق فرار مالیاتی و مصداق جرم مالیاتی به حساب می آیند (نکته مهم این است که برای تک تک موارد زیر مجازات فرار مالیاتی در نظر گرفته می شود) :
- پرداخت مالیات پس از سررسید مقرر؛
- عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی؛
- کتمان درآمد یا ابراز هزینه های غیر واقعی در اظهارنامه تسلیمی؛
- عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان یا عدم ارائه دفاتر؛
- رد دفاتر قانونی؛
- عدم تسلیم فهرست دریافت کنندگان حقوق ظرف مهلت مقرر؛
- عدم ارسال صورت یا فهرست یا قراردادهای پیمانکاری؛
- عدم پرداخت مالیات حقوق و مالیات تکلیفی ظرف مهلت مقرر؛
- عدم پرداخت مالیات تکلیفی موضوع ماده ۱۰۴ ظرف مهلت مقرر؛
- عدم صدور صورتحساب یا عدم درج شماره اقتصادی خود و طرف معامله یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای معاملات دیگران یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای خود؛
- عدم ارائه فهرست معاملات انجام شده و قراردادها در سامانه مربوطه در مهلت مقرر؛
- عدم ارائه گزارش حسابرسی مالی در مهلت مقرر؛
طبق قانون تمامی موارد بالا جرایم مالیاتی به حساب می آیند و مجازات های مالی و غیرمالی و جریمه فرار مالیاتی برای آن ها در نظر گرفته شده است.
| شما با آموزش های پارسا حساب ایرانیان به راحتی می‌توانید با ویژگی های مالیاتی کسب‌وکارهای خود آشنا شوید. |
مجازات دور زدن مالیات برای اشخاص حقوقی
بیشتر فرارهای مالیاتی را اشخاص حقیقی یا سازمان‌ها و شرکت‌ها مرتکب می‌شوند. فرار مالیاتی ممکن است توسط یکی از افراد مرتبط با شرکت، مثل حسابدار یا مدیرعامل صورت بگیرد. البته این موضوع اهمیتی ندارد؛ چرا که جریمه دور زدن مالیات شامل کل شرکت خواهد بود. البته فرد خاطی هم مجازات خاص خود را خواهد داشت.
در یک شرکت اگر افراد دیگری از دور زدن مالیات اطلاع داشته باشند و این موضوع را به مراجع ذی صلاح اطلاع ندهند، شریک جرم محسوب می‌شوند. مجازات این جرم ممنوعیت هرگونه فعالیت شرکت برای ۶ ماه تا ۲ سال است. مجازات افراد خاطی هم ۶ ماه تا ۲ سال حبس تعزیری است. همچنین تا ۲ سال از انجام هرگونه فعالیت اقتصادی محروم خواهد شد و و انتشار احکام صادر شده از دادگاه در رسانه‌های ملی و یکی از روزنامه های کثیر الانشار کشور را به همراه دارد.
وقتی صاحب مشاغل یا کسب‌وکار کوچک از پرداخت مالیات خودداری کند، فرار مالیاتی اشخاص حقیقی رخ داده است. همچنین گاهی فرارهای مالیاتی به مالیات بر ارث و سایر مالیات‌ها هم مرتبط می‌شود. در این نوع دور زدن‌های مالیات، شخص مجرم ۶ ماه تا ۲ سال حبس خواهد شد. همچنین متحمل جرایم نقدی بین ۲ تا ۸ میلیون تومان و ۳۱ تا ۷۴ ضرب شلاق می‌شود. این مجرم از حقوق اجتماعی بین ۶ ماه تا ۲ سال محروم خواهد شد و انتشار احکام صادر شده از دادگاه در رسانه‌های ملی و یکی از روزنامه های کثیر الانشار کشور را به همراه دارد.
مجازات همکاری در فرار مالیاتی
در برخی موارد گزارش نکردن تخلفات و فرار مالیاتی هم جرم است. مطابق قانون اگر حسابرسان ، حسابداران ، ماموران مالیاتی و کارکنان بانک ها و موسسات مالی و اعتباری مطلع شوند که شخص یا اشخاصی مرتکب جرم فرار مالیاتی شده اند ، اما آن را گزارش نکنند محکوم به تحمل ۶ تا ۲۴ ماه حبس خواهند شد. البته باید این موضوع ثابت شود که آنها از این موضوع اطلاع داشته‌اند و آن را گزارش نکرده‌اند. همچنین بر اساس انواع فرار مالیاتی که از آنها اطلاع داشتند، فرد به شلاق یا پرداخت جریمه نقدی و محرومیت از حقوق اجتماعی برای مدت تعیین شده طبق قانون محکوم خواهند شد.
 |
عوامل افزایش دهنده فرار مالیاتی
پیدا کردن ریشه‌ها و زمینه‌های پیدایش این نوع فرارهای مالیاتی به مبارزه با آنها کمک زیادی میکند. بررسی‌های انجام شده، عوامل زیر را در گسترش فرارهای مالیاتی موثر می‌دانند:
- جا نیفتادن فرهنگ مالیات در سطح جامعه؛ معمولا دیدگاه افراد به مالیات، نوعی تحمیل و زور از طرف سیستم حاکم است؛
- ارائه نکردن خوداظهاری توسط خود اشخاص در اظهارنامه به دلیل نداشتن ضمانت اجرایی؛
- نبود سیستم نظارتی جامع برای ثبت اطلاعات؛
- نداشتن اطلاعات و شناخت کافی توسط مودیان؛
- تاخیر در وصول مالیات؛
- وجود قوانین معافیت‌های مالیاتی بسیار گسترده.
ممکن است همیشه این سوال را در ذهن خود داشته باشید و یا به تازگی برایتان این سوال پیش آمده که چرا فرار مالیاتی صورت می گیرد؟ یا نقش دولت در کنترل این نوع رفتار نابه هنجار چیست؟ فرار مالیاتی در حالت اول و شاید مهمترین آن از عدم فرهنگ سازی مالیاتی درست در کشور ها صورت می گیرد در اینجا دولت با اتخاذ تدابیر درست و تاثیر گذار از راه های مختلف همچون: تبلیغات تلوزیونی، انواع تشویق ها و مزایا و… می تواند فرهنگ پرداخت درست مالیات و نه فرار از مالیات را به خوبی در ذهن مردم و فعالان اقتصادی شکوفا کند.
در حالت دیگری از فرار مالیاتی دولت علاوه بر نقش فرهنگ سازی بایستی نقش یک واحد کنترل کننده نیز داشته باشد، دولت با اتخاذ بهترین تصمیم گیری میتواند از این رفتار غیر قانونی نیز جلوگیری کند. یکی از محرک های فرار مالیاتی به خصوص در ایران افزایش نرخ های مالیاتی است که به موجب آن سرمایه گذاران را بی انگیزه میکند و ایجاد بستری برای فرار مالیاتی را هم فراهم میکند. در چنین حالتی دولت ها باید وضع نرخ های مالیاتی و قوانین مربوطه با احتیاط بیشتری تصمیم گیری کنند.
از دید صاحب نظران این موضوع این ناهنجاری اکثرا در قشر پردرآمد ها به وسیله جعل اسناد و ارائه آمار غلط صورت می گیرد. چنین رفتاری مطمئنا عواقبی دارد یکی از آنها تامین نشدن درآمد های مورد انتظار دولت اشاره کرد که نتیجه آن عدم ارائه خدمات اجتماعی مطلوب می باشد استمرار این رفتار غیر قانونی حتی موجب توزیع نشدن درآمد ها در سطح جامعه و انباشت ثروت گروه های خاص را فراهم میکند که نتیجه آن به قدرت سیاسی رسیدن بعضی از گروه ها و در بدترین حالت شکاف طبقاتی صورت گرفته در این وضعیت موجب تنش بین حوزه های سیاست و اجتماعی در جامعه می شود.
کلام آخر
به طور کلی، آگاهی از انواع فرارهای مالیاتی و عوامل موثر در افزایش آنها، اهمیت بسیاری در جلوگیری از این اقدامات دارد. همچنین، تشویق به ایجاد فرهنگ مالیاتی در جامعه، ارائه آموزش‌های لازم به افراد و شفافیت در فرآیند مالیاتی، می‌توانند به کاهش فرارهای مالیاتی کمک کنند. از این رو، همکاری با مراجع مالیاتی و مشاوران مالیاتی متخصص، گام مؤثری در سوی تقویت سیستم مالیاتی و کاهش این اقدامات غیرقانونی خواهد بود.
کارشناسان و متخصصان امور مالیاتی معتقدند عوامل تاثیر گذاراز لحاظ رتبه بندی بر فرار مالیاتی شامل عوامل روانی و خدمات ارائه شده توسط دستگاه مالیاتی به ترتیب بیشترین و جایگاه فردی و اجتماعی افراد کمترین تاثیر را نسبت به دیگر متغیرها بر فرار مالیاتی مودیان دارا می باشند. فقدان فرهنگ مالیاتی و آموزش در سطوح مختلف به عنوان علل مهم فرار مالیاتی می باشد بنابراین سطح پایین تر فرهنگ مالیاتی منجر به سطوح بالاتر فرار مالیاتی می شود.
دیدگاه خود را بنویسید