مالیات چیست؟

تعریف مالیات

بر حسب تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) پرداختی است لازم، اجباری و بلاعوض. مالیات ممکن است به شخص، موسسه، دارایی و ... تعلق گیرد. مالیات در واقع انتقال بخشی از درآمدهای جامعه به دولت یا بخشی از سود فعالیت های اقتصادی است که نصیب دولت می شود، زیرا ابزار و امکانات دست یابی به درآمد و سودها را دولت فراهم ساخته است. اقتصاددانان معمولا از مالیات بر مصرف در مقابل مالیات بر درآمد حمایت می کنند، به عنوان مثال سیگار و دخانیات از جمله کالاهایی است که دولت ها برای جلوگیری از مصرف آن مالیات های سنگین بر آن وضع می کنند.

انواع مالیات

1) مالیات مستقیم
2) مالیات غیرمستقیم

• در صورتی که مودی مالیاتی و پرداخت کننده مالیات یک نفر باشد، آن مالیات مستقیم محسوب می شود وگرنه مالیات غیرمستقیم خواهد بود. همچنین به شخصی که مسئول پرداخت مالیات است، مودی مالیاتی گفته می شود.

1) انواع مالیات های مستقیم
الف) مالیات بر دارایی: اساس و مبنای مالیات بر دارایی، ثروت مسئول پرداخت مالیات (مؤدی) است. این نوع از مالیات خودش به دو دسته تقسیم می شود:

• مالیات بر ارث: مهم ترین نوع مالیات بر دارایی، مالیات بر ارث است. مالیات بر ارث مالیاتی است که از اموال و دارایی های شخص که پس از فوت وی باقی می ماند، دریافت می شود.
• مالیات حق تمبر: مالیات حق تمبر از انواع مالیات های مستقیم است که از طریق الصاق و ابطال تمبر بر اسناد، اوراق و مدارک به منظور رسمیت بخشیدن یا لازم الاجرا نمودن آنها، از مؤدی دریافت می شود. (مواد ۴۴ تا ۵۱ قانون مالیات های مستقیم )

ب) مالیات بر درآمد: در این نوع از مالیات، درآمد افراد و شرکت ها (و نه ثروت آنها) مبنای مالیات است. شاید بتوان گفت که مالیات بر درآمد اشخاص مهم ترین نوع مالیات است. "مالیات بر درآمد" خود نیز به گروه های زیر تقسیم می شود:

• مالیات بر درآمد املاک
• مالیات بر درآمد حقوق
• مالیات بر درآمد مشاغل
• مالیات بر درآمد کشاورزی
• مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
• مالیات بر درآمدهای اتفاقی

2) انواع مالیات های غیرمستقیم
الف) مالیات بر واردات: این نوع از مالیات ها اصولا تابع سیاست های کلان بازرگانی و شرایط اقتصادی کشورها هستند و به غیر از اینکه یکی از راه های درآمدزایی دولت ها هستند، معمولا برای حمایت از صنایع داخلی نیز به کار گرفته می شوند. این دسته از مالیات ها ممکن است بر اساس قیمت و ارزش کالاها یا بر اساس ویژگی ها و مشخصات آنها (مانند حجم، وزن و...) تعیین و دریافت شوند. این گونه از مالیات به سه صورت از مودیان وارد کننده دریافت می گردد:

• حقوق و عوارض گمرکی
• سود بازرگانی
• عوارض بر واردات اتومبیل

ب) مالیات بر مصرف و فروش کالا و خدمات: مالیات بر مصرف مالیاتی است که مصرف کنندگان کالا های خاص در زمان خرید آن کالا (به همراه قیمت کالا) پرداخت می کنند. به این ترتیب هر شخصی که میزان بیشتری از آن کالا را مصرف کند، در نهایت مالیات بیشتری پرداخت می کند. گرچه این نوع مالیات نهایتا به وسیله مصرف کننده نهایی پرداخت می شود، اما وظیفه قانونی پرداخت آن به دولت به عهده تولیدکنندگان و فروشندگان است. مالیات بر مصرف انواع بسیار زیادی دارد؛ مالیاتی که دولت از مصرف و فروش کالاها و خدمات دریافت می کند به صورت ذیل است:

• مالیاتی که از خرید و فروش نوشابه های غیر الکلی دریافت می شود.
• مالیاتی که از خرید و فروش الکل طبی و صنعتی از تولید کنندگان و فروشندگان آن دریافت می شود.
• مالیاتی که از فروش سیگار از تولید کنندگان و فروشندگان آن دریافت می شود.
• مالیاتی که از خرید و فروش اتومبیل دریافت می شود.
• مالیات بر فرآورده های نفتی و پتروشیمی که از تولید کنندگان و فروشندگان آن دریافت می شود.
• خرید و فروش خاویار هم مشمول مالیات بوده و مودیان باید آن را پرداخت نمایند.
• نوارهای ضبط صوت و تصویری هم جزء مواردی هستند که دولت می تواند از آنها مالیات دریافت نماید.
• حق اشتراک تلفن های خودکار و خدمات مخابرات بین المللی هم در زمره قوانین پرداخت مالیات قرار دارد.

ج) مالیات بر ارزش افزوده: منظور از مالیات بر ارزش افزوده، تفاوت بین کالا و خدمات عرضه شده با ارزش کالا و خدمات خریداری شده در دوره ای مشخص است. مالیات بر ارزش افزوده، عرضه کالاها و خدمات و همچنین صادرات و واردات آنها را شامل می شود.

چرا باید مالیات پرداخت؟

شاید شما نیز یکبار این سوال را از خود پرسیده اید که چرا باید خراج پرداخت کرد و با چه هدفی قوانین مربوط به آن ایجاد شده است؟ عمده ترین هدف از وضع پرداخت مالیات در تمامی کشورها، فراهم سازی پول و سرمایه برای مدیریت کشور توسط دولتها می باشد. هر چند دولت ها برای اداره کشور و تامین رفاه اجتماعی مردم منابع درآمدی دیگری نیز در اختیار دارند؛ اما مالیات مهمترین منبع درآمدی آنها است. در مجموع می توان گفت هدف از دریافت عوارض عبارت هستند از:

• توسعه اقتصادی
• توسعه رفاه اجتماعی
• ایجاد اشتغال
• اهداف عام المنفعه
• ترویج مردم به عدم خرید کالاهای غیر ضروری
• ایجاد اماکن تفریحی

چه اشخاصی مشمول پرداخت مالیات هستند؟

به‌طورکلی، کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که کسب درآمد می‌کنند، مشمول پرداخت مالیات هستند. به‌صورت کلی، طبق ماده ۱ قانون مالیات‌های مستقیم، اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات خواهند بود:

1. کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی که در ایران اموال یا املاک دارند.
2. کلیه اشخاص حقیقی مقیم ایران که در کشور یا خارج از کشور کسب درآمد می‌کنند.
3. کلیه اشخاص حقیقی ایرانی که مقیم خارج از ایران هستند و در ایران درآمد کسب می‌کنند.
4. کلیه اشخاص حقوقی ایرانی (شرکت‌ها، موسسات، نهادها و سایر اشخاص حقوقی) که در ایران یا خارج از ایران کسب درآمد می‌کنند.
5. هر شخص خارجی غیرایرانی (اعم از حقیقی یا حقوقی) که در ایران کسب درآمد می‌کند یا به‌واسطه خدمات، واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود، دادن تعلیمات و کمک‌های فنی یا واگذاری فیلم‌های سینمایی، در ایران کسب درآمد می‌کند.

اشخاص مشمول پرداخت مالیات باید اطلاعات کاملی درباره قانون سامانه مودیان داشته باشند تا در موعد مقرر نسبت به ارسال اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات‌های مربوطه اقدام کنند.

چه اشخاصی از پرداخت مالیات معاف هستند؟

برخلاف گروهی از افراد که موظف به پرداخت مالیات هستند، گروهی از افراد از پرداخت مالیات معاف شده‌اند. معافیت مالیاتی را می‌توان خروج قانونی از پرداخت مالیات به‌صورت موقت تعریف کرد که در راستای سیاست‌های حمایتی حاکمان از مردم صورت می‌گیرد. براساس ماده ۲ قانون مالیات‌های مستقیم، اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات نیستند:

1. وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی
2. دستگاه‌هایی که بودجه آن‌ها به وسیله دولت تامین می‌شود.
3. شهرداری‌ها و دهیاری‌ها
4. بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی دارای مجوز معافیت از نهادهای حکومتی و رهبری

پرداخت نکردن مالیات توسط این گروه از افراد کاملا قانونی است. درصورتی‌که اشخاص مشمول مالیات در صورت پرداخت نکردن مالیات، مرتکب فرار مالیاتی و به‌دنبال آن مشمول جرائم مالیاتی خواهند شد.